I VUKOVARSKI SRBI ŽELE DA SE NJIHOV EGZODUS I STRADANJE IZ 1991. OBELEŽAVA U SRBIJI NA DRŽAVNOM NIVOU

"Ko i zašto prećutkuje naše žrtve, ko skriva da su prve žrtve u Vukovaru bili Srbi? Kome ne odgovara istina da je prvi egzodus Srba započeo još u maju 1991. godine kada je počelo etničko čišćenje Istočne Slavonije a 20 000 Srba i nehrvata je ostalo bez krova nad glavom? Zašto se samo govori o događajima sa samog kraja rata, dok se zločini nad Srbima iz 1991. godine vešto skrivaju? I Vukovarski Srbi trebaju da obeležavaju svoje stradanje, svoj egzodus, svoju patnju na državnom nivou uz prisustvo najviših predstavnika vlasti Republike Srbije baš kao što obeležavaju i naši sunarodnici prognani tokom zločinačke Oluje" - sa pravom se već godinama pitaju i konstatuju Srbi iz Vukovara i Istočne Slavonije. Oni su danas rasuti po svuda svetu - od Italije, Nemačke, Francuske, preko Skandinavije pa sve do Kanade, Amerike i daleke Australije. Neki su se vratili u svoj rodni Vukovar gde i danas žive u obnovljenim i neobnovljenim kućama. Ipak, pozamašan broj prognanih Slavonaca pronašao je novi dom u Sremu i Bačkoj - Šidu, Apatinu, Baču, Sremskim Karlovcima i drugim mestima na severu Srbije. Vukovarski Srbi ne žele da veruju da je insistiranje samo na stradanje Srba tokom 1995. godine kao i istovremeno ignorisanje masovnog stradanja našeg naroda tokom 1991. godine, zapravo dogovor između vlasti Srbije i Hrvatske kako se često spekuliše.

Nikome nije jasno zašto se ćuti o Vukovaru, Osijeku, Vinkovcima i paklu koji je zadesio ovdašnje srpsko stanovništvo. Svaka kvalitetna analiza i diskurs, logično je, uvek počinju od početka. Pa tako i priču o stradanju Srba u Hrvatskoj treba početi od samog početka a to je 1991. godina! Iako su ubistva Srba registrovana još tokom 1990. godine, pravi udar na temelje Jugoslavije započeo je baš u Vukovaru i Istočnoj Slavoniji a srpski narod podneo je najveći teret hrvatske želje za odcepljenjem i stvaranjem "čiste države".

Vukovarski Srbi smatraju da omladina i u Srbiji i u Hrvatskoj ima pravo da zna kako su prve žrtve krvavog građanskog rata upravo bili Srbi, i kako je rat, egzodus i pakao započeo još u proleće 1991. godine a da se u avgustu 1995. samo završila celokupna faza etničkog čišćenja koju je započeo i realizovao Tuđmanov režim. Mlade generacije Hrvata i danas veruju da je rat u Vukovaru počeo 18. novembra 1991. ali to ne treba da nas čudi budući da se hrvatskoj deci još u najranijem periodu detinjstva putem obrazovnih institucija prezentuju takvi netačni i nepotpuni normativi čime se etnički jaz još više širi. Mladima se umesto činjenica i istine serviraju laži i propaganda te ne treba čuditi što su u Hrvatskoj danas glavni akteri incidenata i zločina iz mržnje usmerenih prema nacionalnim manjinama upravo - mladi ! 

Mladi Hrvati (a nažalost i Srbi) nemaju prilike čuti od svojih profesora i nastavnika da je pre 18. novembra 1991. pobijeno preko dve stotine srpskih civila, od tek rođene dece do starica u desetoj deceniji života. Oni ne znaju da je pre ulaska pripadnika JNA u Vukovar, šest ipo meseci vršen užasan teror nad građanima srpske nacionalnosti, da su postojali logori, da su vršena silovanja, masovne egzekucije i likvidacije. Nemaju prilike saznati kako je samo u proleće i leto 1991. pre početka bilo kakvih ratnih operacija likvidirano 43-oje nenaoružanih srpskih civila koji su bacani u Dunav, te prebijani do smrti.

Znaju mladi u Hrvatskoj za stradanje hrvatskih vojnika na Ovčari ali ne znaju za pobijene srpske porodice Čečavac i Pavlović koji su likvidirani u svojim kućama vatrenim i hladnim oružjem u Ulici Nikole Demonje u Borovom Naselju. Ne znaju za imena jednogodišnjeg Gorana Čečavca, desetogodišnjeg Branimira Miloševića, te petnaestogodšnje Zorice i njenog godinu dana starijeg brata Zorana Pavlovića koje su pripadnici hrvatske vojske mučki poubijali u njihovim kućama sa roditeljima samo zato što su bili Srbi. Znaju mladi Hrvati za "zapovednika Blagu Zadru" i druge hrvatske vojnike izginule po rovovima i u borbama, ali ne znaju za imena zarobljenih pa masakriranih srpskih civila u vrtiću u Borovom Naselju ili za desetoro poklanih staraca u Kozaračkoj ulici. Znaju za imena raznih Hrvatica koje su pucale iz snajpera te su nagrađene ordenjem, ali ne znaju za ime Ane Lukić Maljevac, Hrvatice iz Vukovara koju su višestruko silovali pa streljali hrvatski vojnici zato što je bila udata za Srbina. Svi znaju i za ime Tomislava Merčepa kojeg veliki broj Hrvata slavi kao heroja iako je osuđen za najteže ratne zločine nad srpskim civilima. Sa druge strane, ne zna se za ime Siniše i Darka Fota, braće iz Vukovara, koji su iako Hrvati po nacionalnosti, stali u odbranu komšija Srba, štitili civile zbog čega su trpeli pritiske, pa čak i logorska mučenja a Siniša je i ubijen od hrvatske vojske.

Veoma je važno podići svest o potrebi sećanja na stravične zločine u Vukovaru gde su ljudi, civili - žene, starci i deca odvođeni iz svojih kuća - mučeni, zlostavljani, silovani i streljani samo zato što su bili drugačije verske i nacionalne pripadnosti. 

Rat u Vukovaru započeo je 1. maja 1991. kada je Hrvat Mijo Geleničar, iz nacionalističkih pobuda sa nekoliko hitaca usmrtio starca Stevana Inića (65) koji je sa jugoslovenskom zastavom pošao da proslavi 1. maj - veliki jugoslovenski praznik. Već narednog grupa naoružanih hrvatskih policajaca, napala je Borovo Selo sa ciljem da izazovu sukobe i zaplaše srpsko civilno stanovništvo. 

Prva žrtva u samom gradu bio je civil Jovan Jakovljević koji je sa nekoliko hitaca ubijen pred svojom kućom i pred porodicom samo zato što je bio Srbin. Reč je o civilu, vrlo uglednom i poštenom čoveku. Tada počinju masovna ubistva, likvidacije i zlostavljanja. Samo  u proleće i leto 1991. ubijeno je 43-oje srpskih civila, ranjeno i zlostavljano više od dve stotine lica a tokom i nakon ratnih sukoba nasilno je prognano 20 000 lica srpske, mađarske, rusinske, ukrajinske nacionalnosti kao i lica iz mešanih brakova. Minirano je više desetina lokala pod vlasništvom Srba, kao i stotine srpskih kuća. Kolektivni centri u Šidu i Apatinu bili su premali da prime toliki broj izgladenih prognanika. U istom periodu, dakle sve do početka oružanog sukoba u Vukovaru (do 25. avgusta 1991) nije ubijen nijedan civil hrvatske nacionalnosti, nije oštećena ni zapaljena nijedna kuća ili objekat pod vlasništvom Hrvata.

Tokom ratne 1991. na području Vukovara je ubijeno i nestalo oko 400 građana srpske nacionalnosti, među kojima i veliki broj žena, staraca i dece. Na području čitave Istočne Slavonije ubijeno je oko 2200 Srba, od čega su više od polovine bili civili: žene, stari, nemoćni, deca...Najmlađa registrovana žrtva je imala godinu ipo dana, dok je najstarija imala 93 godine. Posmrtni ostaci mnogih civila do danas nisu pronađeni. Zbog istine, pravde i budućnosti dužni smo podići spomen obeležje ubijenim Vukovarskim Srbima! Ako taj spomenik nije moguće podići u Vukovaru, onda je tako nešto neophodno učiniti u Šidu ili nekom drugom gradu u Srbiji. Upravo pred tim memorijalom trebalo bi se svake godine (možda baš u maju mesecu kada je započeo egzodus) državnom komemoracijom i uz prisustvo najviših predstavnika vlasti i običnih građana obeležavati stradanje i egzodus Srba iz Vukovara i Istočne Slavonije, događaj kojim je i počeo raspad bivše SFRJ. Događaj kojim je režim Franje Tuđmana nasilno proterao hiljade ljudi iz njihovih domova, te doneo tako smrt, patnju i razaranje. Ti događaji su imali dalekosežne posledice a režim Franje Tuđmana doneo je na taj način zlo i vlastitom narodu.

Trebaju mladi Srbi učiti svoju istoriju i znati za imena svih srpskih žrtava - od Stevana Inića i Jovana Jakovljevića - prvih žrtava u gradu, do Anđe Akik (86), Goluba Marčete (83) i njegove supruge Milice Marčete (64) koji su streljani pa zapaljeni u Borovom Naselju. Trebaju pamtiti ime Mladena Mrkića koji je kidnapovan nakon izlaska iz samoposluge, te invalida Branka Sučevića koji je ubijen u leto 1991. u svojoj kući, kao i imena Boška Bogdanovića, Obrada Drače, Zorana Filipovića, Slavka Miodraga, Branka Mirjanića, Zdravka Dadića, Ljubomira Nikolića, Steve Roknića, Slobodana Vučkovića, Milorada Đekića, Željka Paića koji su nakon mučenja ubijeni pa bačeni u Dunav. Trebamo svi na taj način dostojanstveno odati počast bračnim parovima Milosavu i Ilinki Bulajić, Iliji i Evgeniji Vuković koji su ubijeni tokom likvidacija u Kozaračkoj ulici, i sa pijetetom spominjati porodicu Pavlović - Nadu, Milojku, Zorana (17), Zoricu (15), Radislavu i njegovu majke Savku Pavić, te Milana Travaša i Teodora Toškovića koji su ubijeni, uglavnom sekirom i hladnim oružjem u Ulici Nikole Demonje. Kao što pamtimo stradanje dece na Petrovačkoj cesti, trebamo sa istim pijetetom pominjati i Miroslava Čečavca (25), njegovu suprugu Slađanu (20) i sina im Gorana, starog godinu dana, koji su ubijeni u svojoj porodičnoj kući samo jer su bili Srbi zajedno sa komšijama Ilinkom Milošević, njenim sinom Branimirom (10) i Anom Novaković. Ne treba zaboraviti ni imena učiteljice Dragice Okovački ubijene u Bršadinu, trogodišnjeg Aleksandra Jagodića iz Bača, Sime Sirete ubijenog u okrilju noći, Darinke Grujić - aktivistkinje Crvenog krsta koja je mučena i ubijena u logoru a čiji posmrtni ostaci još nisu pronađeni, zatim Milene Inić, Ratka Inića, i njegovog maloletnog šesnaestogodišnjeg sina Marka, koji je bio dijabetičar i duševni bolesnik. U našim sećanjima trebaju ostati upamćena i imena penzionerke Milice Vračarić, inače majke proslavljenog jugoslovenskog odbojkaškog reprezentativca Živojina Vračarića koja je streljana na železničkoj stanici, zatim bračnog para Vide i Tomislava Jakovljevića koji su mučeni pa ubijeni, supružnika Mirka (78) i Milke Oreščanin (80) koji su ubijeni u skloništu u Olajnici, Steve Maleckog, Ivana Jagića, Jove Pantića, Ilije i Jelice Vorkapić, Stojana i Vukosave Lalić, Vuke i Ive Orušića, Nikole i Danice Manojlović, Milana Žegarca - novinara „Večernjih Novosti“, Predraga Ćirića, Save Damjanovića, Jasminke Dokić, Stevke Novaković, Nade Samardžije, dečaka Borislava Kneževića, Radojke Lukić, Đure Mutića - ubijenog srpskog povratnika, Sime Ponjevića, Save Bingulca, Boje Perić, Vesne Radeke, Dušana Đurića, Predraga Rakića, istaknutog doktora Adama Seferagića, Grozdane Ursić, Bogdana Stupara i drugih.  

Na stradanje Srba u Vukovaru već dugi niz godina kroz udruženje čiji je aktivan član, podseća i Slobodan Jakovljević, sin prve žrtve ubijene u gradu. Njegov otac Jovan ubijen je kao civil 29. juna 1991. samo zato što je bio pravoslavni Srbin. Drugih grehova nije imao. - Moj otac je ubijen samo zato što je bio Srbin i pri tome Srbin koji je u Vukovaru nešto značio s obzirom na to da je bio poslovođa na sportskom odeljku Veleprometa, pa je bio poznat u fudbalskim i lovačkim krugovima i to ne samo u Vukovaru nego na području cele Jugoslavije. Nikome nije pravio probleme niti je on imao do tada bilo kakvih problema, a na kraju su mu presudili naši susedi. Njegovo ubistvo bilo je poruka Srbima da nemaju više šta da traže u Vukovaru, ali je poslužilo i kao način da se stvari u našem gradu dodatno zakuvaju. Moj otac Jovan Jakovljević je ubijen 29. juna u svojoj rođenoj kući i prva je žrtva srpske nacionalnosti u Vukovaru. Da je on bio jedini ubijeni, razumeo bih da se pojedinačan slučaj mogao desiti, ali to je bilo pravilo u leto 1991. godine pa sve do pada grada Vukovara 18. novembra 1991. godine. Srbi su u to vreme sistematski ubijani, a još niko od predstavnika zvanične politike nikada nije spomenuo srpske žrtve u Vukovaru  niti je pokazao razumevanje za patnju koju su i Srbi u ovom gradu proživeli, istakao je Jakovljević pre nekoliko godina u izjavi za medije.

– Priča o Vukovaru 1991. godine, sve ove godine se prikazuje na jednostran i subjektivan način, iz perspektive pobednika odnosno većinskog naroda, u kojoj Srba kao stradalnika nema. Ne postoji politički niti bilo koji drugi prostor u kojem bi se o Srbima govorilo kao o žrtvama već jedino postoji prostor da se o Srbima govori kao agresorima. Kao predstavnicima srpske zajednice, često nam se prigovara što ne učestvujemo u obeležavanju 18. novembra  ili nekih drugih datuma, a razlog je upravo to što nikada nismo imali priliku da ispričamo našu priču, rekao je medijima Srđan Milaković, zamenik gradonačelnika Vukovara iz redova srpske zajednice.

SPOMEN SOBA KAO TRAJNI MEMORIJAL

Srpske žrtve nisu žrtve drugog reda, te zaslužuju jednaku pažnju, pijetet i tretman kakav imaju i hrvatske žrtve. Ako to već nije moguće uraditi u Vukovaru, onda bi u Šidu kao gradu u kojem je najveći broj prognanih Srba pronašao trajno prebivalište, trebalo  otvoriti spomen sobu gde bi bile postavljene fotografije svih navedenih civila i žrtava rata. 

Spomen sobe predstavljaju trajne memorijale i večna svedočanstva o herojstvu i postojanju ljudi čiji su životi brutalno ugašeni tokom ratnog vihora. Osim fotografija žrtava, u taj muzej sećanja bilo bi poželjno postaviti i fotografije porušenih pravoslavnih crkava, oštećenih kuća i objekata, ispovesti logoraša i žrtava zlostavljanja..sve to bi pomoglo da se od zaborava otrgne jedan strašan ali i veoma važan segment naše istorije. Na taj način svako bi mogao da se upozna sa pravim činjenicama i uzrocima rata a mlađi naraštaji bi učili zašto sukobe treba sprečavati i rešavati mirnim putem. To bi bio idealan korak ka mirnijoj i sigurnijoj budućnosti sa porukom da se takvi zločini više nikada i nikome ne ponove. 

Primera radi, u Republici Srpskoj svaka opština ima svoju spomen sobu gde su postavljene fotografije nedužnih žrtava rata. Na taj način se neguje i čuva sećanje na sve one ubijene civile ali one heroje koji su položili vlastite živote za mir i slobodu. 

Kultura sećanja je važan deo tradacije svakog naroda jer onaj narod koji zaboravi svoju prošlost nema pravo ni na budućnost.